W ciągu ostatnich 20 lat nastąpił wyraźny postęp w leczeniu stwardnienia rozsianego (łac. sclerosis multiplex – SM), zwłaszcza rzutowo-remisyjnej postaci. Nadal jednak w pewnych przypadkach rozważa się leczenie immunosupresyjne, głównie mitoksantronem. Mitoksantron jest zarejestrowany do terapii pacjentów z pogarszającą się rzutowo-remisyjną, rzutowo-postępującą i wtórnie postępującą postacią stwardnienia rozsianego. Obecnie stosowany jest przede wszystkim w tym ostatnim wskazaniu. Jednak jego zastosowanie ogranicza ryzyko wystąpienia odległych działań niepożądanych. Dwa z nich, tzn. potencjalna kardiotoksyczność i zwiększone ryzyko wystąpienia ostrej białaczki szpikowej, są dość dobrze poznane i opisane. Zaburzenia funkcji skurczowej lewej komory serca, zwykle bezobjawowe, opisywane są u 12% chorych, natomiast częstość białaczki związanej z leczeniem mitoksantronem określa się na 0,8%. W przypadku innych leków immunosupresyjnych wielokrotnie podnoszono zwiększone ryzyko występowania nowotworów. W obecnym artykule autorzy starali się określić ryzyko występowania nowotworów ogółem u pacjentów leczonych mitoksantronem z powodu stwardnienia rozsianego w porównaniu z ryzykiem populacyjnym. Retrospektywnie oceniono 677 pacjentów leczonych w Klinice Neurologii w Würzburgu w latach 1994-2007. Chorzy otrzymywali mitoksantron w klasycznym schemacie, czyli 12 mg/m² co 3 miesiące. Średnia dawka skumulowana wynosiła 79 mg/m²/kurację. W większości byli to pacjenci z wyraźną niesprawnością – średni EDSS to 5,5. Około jedna trzecia chorych (36%) otrzymywała także inne leczenie immunosupresyjne przed lub po terapii mitoksantronem. Pacjenci byli obserwowani od 9 miesięcy do 22 lat, średni czas obserwacji wynosił 8,7 roku. Nowotwory rozpoznano u 37 chorych, co stanowiło 5,5% wszystkich leczonych pacjentów. Były to następujące nowotwory: rak sutka (9 przypadków), rak jelita grubego (7), ostra białaczka szpikowa (4; 0,6%), glejak wielopostaciowy (2), rak płuc (2), rak trzustki (2), rak prostaty (2) oraz 9 przypadków innych nowotworów. W pracy wykazano 3-krotnie zwiększoną częstość  raka jelita grubego i 10-krotnie większą ostrej białaczki szpikowej w porównaniu z występowaniem tych nowotworów w populacji. Natomiast ogólne ryzyko pojawienia się nowotworu u pacjentów leczonych mitoksantronem było tylko nieznacznie zwiększone w porównaniu z populacją. Należy podkreślić, że w przypadku ostrej białaczki szpikowej wszyscy pacjenci weszli w pełną remisję po leczeniu. Zwraca uwagę to, że pacjenci z ostrą białaczką szpikową byli młodsi (średni wiek to 38 lat) od pacjentów z rakiem jelita grubego (średni wiek to 58 lat). Rak jelita grubego rozpoznawano zwykle dopiero 6 lat po zakończeniu leczenia mitoksantronem. Dla porównania w przypadku ostrej białaczki szpikowej były to 3 lata. Rak jelita grubego był rozpoznawany w zaawansowanym stadium, co pogorszyło rokowanie u tych chorych (3 z 7 chorych) zmarło. Skłoniło to autorów artykułu do zasugerowania wykonywania kontrolnej kolonoskopii u pacjentów leczonych mitoksantronem w przeszłości. Autorzy zdają sobie sprawę z ograniczeń tej pracy, m.in. zbyt krótkiego okresu obserwacji u niektórych chorych czy niezbyt dużej liczebności  grupy badanej. Jednak  ogólne ryzyko rozwoju nowotworów u chorych z SM leczonych mitoksantronem było dość niskie i dotyczyło tylko ostrej białaczki szpikowej, o czym było wiadomo od dawna, oraz raka jelita grubego. Pozwala to na stosowanie tego leku w uzasadnionych przypadkach, oczywiście po przeanalizowaniu ryzyka i ewentualnych korzyści u konkretnego chorego.