Postępy w zakresie diagnostyki i terapii zespołu niespokojnych nóg
Andrzej Bogucki

 

Zespół niespokojnych nóg (restless legs syndrome – RLS) jest schorzeniem, którego istotą jest współistnienie objawów czuciowych i ruchowych wykazujących wyraźną zależność od rytmu dobowego i często zaburzających sen pacjenta. Bez względu na to, jak bardzo nasilone są objawy RLS, w badaniu przedmiotowym, w tym neurologicznym, nie stwierdza się odchyleń od stanu prawidłowego. Do tej pory nie dysponujemy żadnym markerem choroby ani badaniami elektrofizjologicznymi, które miałyby rozstrzygające znaczenie dla rozpoznania. Rozpoznanie RLS stawiane jest wyłącznie na podstawie danych uzyskanych z wywiadu zebranego od pacjenta. Obowiązujące od 2003 roku kryteria diagnostyczne opracowane przez International Restless Legs Syndrome Study Group (IRLSSG) [1] przedstawiono w tabeli I.

 

The Lancet Neurology 2009; 8: 464-74
Non-motor symptoms of Parkinson’s disease: dopaminergic pathophysiology and treatment
Komentarz: Dr hab. n. med. Anna Krygowska-Wajs 

 

W kilku badaniach, w tym grupy zajmującej się pozaruchowymi objawami w chorobie Parkinsona (Parkinson’s disease – PD) i w innych pracach, wykazano, że inne niż ruchowe objawy PD są częste, występują we wszystkich stadiach PD, są opisywane rzadziej niż w istocie występują i stanowią kluczowy czynnik, od którego zależy jakość życia. Wyniki badań naukowych sugerują, że inne niż ruchowe objawy choroby są często nierozpoznawane przez klinicystów i pozostają nieleczone. Nawet wtedy, gdy objawy są rozpoznawane, powszechny jest pogląd, że wiele z nich nie poddaje się leczeniu. Niewiele uwagi poświęca się roli leków dopaminergicznych w leczeniu rozmaitych, innych niż ruchowe problemów związanych z PD, mimo że klinicznie są one rozpoznawane. W niniejszym artykule przeglądowym autorzy oceniają podstawy dopaminergiczne szerokiego wachlarza występujących w PD objawów pozaruchowych, takich jak depresja, apatia, zaburzenia snu (w tym zaburzenie zachowania w fazie szybkich ruchów gałek ocznych podczas snu) i zaburzenia wzwodu. Autorzy omawiają dowody na to, że objawy te poddają się przynajmniej częściowo leczeniu przy zastosowaniu różnych strategii dopaminergicznych i, jeżeli to dotyczy, odnoszą się do wykorzystania stymulacji odpowiednich głębokich struktur mózgu. Niniejszy artykuł stanowi wyczerpujący przegląd postępowania w tym trudnym aspekcie PD.

 

The Lancet Neurology 2009; 8: 545- 59
Current approaches to the identification and management of breakthrough disease in patients with multiple sclerosis
Komentarz: Dr n. med. Małgorzata Siger 

 

Leki modyfikujące (disease -modifying drugs – DMD) przebieg nawracająco -remitującej postaci stwardnienia rozsianego (relapsing -remitting multiple sclerosis – RRMS) są skuteczne tylko częściowo – proces chorobowy nierzadko toczy się nadal pomimo stosowanej farmakoterapii. Taka sytuacja przemawia za trwale utrzymującą się aktywnością chorobową i wskazuje na niekorzystne rokowanie. Dostępność szeregu różnych DMD umożliwia dostosowanie leczenia do potrzeb poszczególnych pacjentów z RRMS oraz zmianę terapii w przypadku utrzymywania się procesu chorobowego pomimo dotychczas prowadzonego postępowania. Tym niemniej nie oceniano dotąd przydatności żadnych markerów biologicznych czy obrazowych pomocnych przy ustalaniu wstępnego leczenia, a wskaźniki indywidualnej odpowiedzi na DMD nie są dostatecznie poznane i nie ma dowodów klasy I dotyczących prowadzenia alternatywnego postępowania u pacjentów, u których proces chorobowy utrzymuje się pomimo leczenia. W niniejszym artykule poglądowym omawiamy proponowane strategie monitorowania chorych na RRMS leczonych DMD, przedstawiamy zarys przewidywania odpowiedzi terapeutycznej u poszczególnych pacjentów, dokonujemy przeglądu markerów obrazowych (MRI) i biologicznych odpowiedzi na leczenie oraz podsumowujemy rolę przeciwciał podczas prowadzenia terapii biologicznych. Przedstawiamy również szkic możliwych strategii postępowania u pacjentów z procesem chorobowym utrzymującym się pomimo leczenia i zwracamy uwagę na obszary dalszych koniecznych badań.

 

Biomarkery zespołu Guillaina -Barrégo w płynie mózgowo -rdzeniowym – stan aktualnej wiedzy
Journal of Neurology 2009; 256: 3 -12
Cerebrospinal fluid biomarkers in Guillain -Barré syndrome – where do we stand?

 

Zespół Guillaina -Barrégo (GBS) jest ostrą zapalną polineuropatią, w różnym stopniu zajmującą osłonki mielinowe nerwów oraz same aksony. Uszkodzenie powyższych struktur prowadzi do uwolnienia biomarkerów gromadzących się w pobliskich przestrzeniach płynowych. W przypadku uszkodzenia proksymalnych części korzeni nerwów rdzeniowych, biomarkery przenikają do płynu mózgowo -rdzeniowego (PMR). Naszym celem jest dokonanie przeglądu piśmiennictwa na temat biomarkerów GBS w CSF, z uwzględnieniem podstawowych zmian w PMR, markerów związanych z uszkodzeniem osłonek mielinowych [białka zasadowego mieliny (myelin basic protein – MBP)], markerów uszkodzenia aksonalnego (neurofilamentów, białka tau, przeciwciał anty-gangliozydowych), markerów glejowych i neuronalnych [swoistej enolazy neuronowej (neuron specific enolase – NSE), białek 14 -3 -3, S100B, hipokretyny -1], markerów immunologicznych (różnych chemokin i składników układu dopełniacza, cystatyny C, czynnika martwicy nowotworu α), a także najnowszych osiągnięć w zakresie analizy proteomu PMR w przebiegu GBS. Ponadto rozważane są różne mechanizmy patofizjologiczne, których odzwierciedleniem są powyższe biomarkery. Przeglądowi poddano również biomarkery kandydujące w odniesieniu do ich klinicznej roli zastępczych wskaźników procesu chorobowego, ich wartości dla poprawy precyzji diagnostycznej oraz potencjalnej roli jako predykcyjnych wskaźników odpowiedzi terapeutycznej.

 

Słowa kluczowe: zespół Guillaina -Barrégo, płyn mózgowo -rdzeniowy, biomarkery

 

The Journal of Pain, vol. 9, 11, 2008: 1006- 1017
Pregabalin for postherpetic neuralgia: placebo -controlled trial of fixed and flexible dosing regimens on allodynia and time to onset of pain relief

 

Streszczenie  

Czas do początku złagodzenia bólu i zmniejszenie allodynii oceniano u 269 pacjentów z neuralgią popółpaścową w 4 -tygodniowym randomizowanym badaniu klinicznym porównującym pregabalinę w elastycznie dobieranej dawce (150 -600 mg/d), pregabalinę w stałej dawce (300 mg/d) i placebo. U każdego pacjenta ze znaczącym klinicznie zmniejszeniem bólu (≥ 30%) w punkcie końcowym definiowano czas do początku złagodzenia bólu jako pierwszy dzień badania, w którym pacjent podawał ≥ 1 -punktową poprawę względem bólu na początku badania. W grupie z elastycznie dobieraną dawką średnia osiągnięta dawka wynosiła 396 mg/d w porównaniu z 295 mg/d w grupie otrzymującej stałą dawkę. Mediana czasu do początku złagodzenia bólu wynosiła 3,5 dnia (elastycznie dobierana dawka), 1,5 dnia (stała dawka) i > 4 tygodnie (placebo). W porównaniu z placebo w obu grupach otrzymujących pregabalinę uzyskano ≥ 30% i ≥ 50% zmniejszenie bólu w punkcie końcowym u istotnie większej liczby pacjentów. Prawie 95% pacjentów miało allodynię wywoływaną delikatnym dotykiem (brush -evoked allodynia), a u 68% allodynia miała nasilenie umiarkowane do dużego (≥ 40/100 mm). Początkowe nasilenie bólu i allodynii było wysoce skorelowane. Niezależnie od przypisanego leczenia, zmniejszenie bólu i zmniejszenie allodynii istotnie ze sobą korelowały. W przyszłych badaniach allodynia może służyć za przydatny dodatkowy wskaźnik efektu klinicznego. Pregabalina była istotnie lepsza od placebo w łagodzeniu allodynii (redukcja przy elastycznie dobieranej dawce – 26 mm; stałej dawce – 21 mm; placebo – 12 mm). Częstość przerywania leczenia spowodowanego objawami niepożądanymi była większa w grupie otrzymującej stałą dawkę.

 

Słowa kluczowe: neuralgia popółpaścowa, PHN, pregabalina, allodynia, ból, czas do początku