Stan obecny i perspektywy zapobiegania epileptogenezie
Stanisław Jerzy Czuczwar

 

Streszczenie
Epileptogeneza jest procesem polegającym na przekształceniu normalnie funkcjonującego mózgu w mózg generujący napady padaczkowe. W chwili obecnej dostępne leki przeciwpadaczkowe są w istocie lekami objawowymi, hamującymi powstawanie aktywności drgawkowej. Dowiedziono, że niektóre leki przeciwpadaczkowe posiadają działanie neuroprotekcyjne, chroniąc neurony przed obumieraniem w następstwie aktywności drgawkowej. Powstaje więc pytanie, czy leki te mogą hamować wywołany stanem padaczkowym u zwierząt doświadczalnych proces epileptogenezy i tym samym działać przyczynowo w terapii padaczki. Okazało się, że zastosowane leki przeciwpadaczkowe, np. z grupy nowych – topiramat, wigabatryna i lewetiracetam – nie chroniły przed występowaniem napadów spontanicznych po doświadczalnym stanie padaczkowym u gryzoni. Należy zaznaczyć, że jedynie lewetiracetam nie wywierał efektu neuroprotekcyjnego. W stosunku do leku podstawowego, walproinianu, wyniki nie są jednoznaczne – stwierdzono jego działanie neuroprotekcyjne, chociaż ochrona przed drgawkami spontanicznymi była obserwowana tylko przez niektórych autorów. Jedynie diazepam w bardzo dużych dawkach wywierał efekt neuroprotekcyjny w stanie padaczkowym i chronił przed pojawieniem się napadów spontanicznych. Jeden z nowszych leków przeciwpadaczkowych – gabapentyna – wywierał efekt neuroprotekcyjny i antyepileptogenny poprzez hamowanie napadów spontanicznych. Na podstawie przytoczonych wyników wydaje się, że część leków przeciwpadaczkowych nie posiada działania antyepileptogennego.

 

Słowa kluczowe: epileptogeneza, stan padaczkowy, napady spontaniczne, neuroprotekcja, leki przeciwpadaczkowe

 

Rozpoznanie otępienia rozpoczynającego się w młodym wieku
The diagnosis of young-onset dementia
The Lancet Neurology 2010; 9: 793 -806

 

Streszczenie
Rozpoznanie otępienia jest sytuacją druzgoczącą w każdym wieku, natomiast rozpoznanie u młodszych pacjentów stanowi szczególne wyzwanie. Rozpoznanie różnicowe jest bardzo szerokie, gdyż często zdarza się późne występowanie pierwszych objawów choroby metabolicznej, a obciążenie dziedzicznym otępieniem jest większe u tych pacjentów niż u osób z otępieniem rozpoczynającym się w późnym wieku. Obraz kliniczny typowych dla późnego wieku chorób zwyrodnieniowych, takich jak choroba Alzheimera, może być inny w sytuacji, gdy choroba pojawia się w piątej lub szóstej dekadzie życia. Ponadto wiele z otępień o początku w młodym wieku można leczyć. Wykrycie genów sprawczych dla wielu z dziedzicznych otępień zwyrodnieniowych doprowadziło do poznania patologii molekularnej, która odnosi się także do choroby sporadycznej o późnym początku. Ta wiedza stwarza potencjalne możliwości opracowania w przyszłości metod leczenia, dopasowanych do specyfi cznego rozpoznania otępienia rozpoczynającego się zarówno w młodym, jak i późnym okresie życia.

 

Komentarz: Prof. nadzw. dr hab. med. Tomasz Gabryelewicz

 

Udar u osób w młodym wieku: istota problemu
Stroke in younger patients: the heart of the matter
Journal of Neurology 2010; 257: 1777-1787

 

Streszczenie
Udar u młodych osób dorosłych nie jest schorzeniem rzadkim i powoduje często trudności decyzyjne w procesie terapeutycznym. Wiedza uzyskana w leczeniu udarów w wieku starszym nie może być w łatwy sposób przeniesiona na grupę młodszą ze względu na inną etiologię udarów w tej populacji. Udary u osób w młodym wieku mają często etiologię kardiogenną, jednak związane są ze schorzeniami serca niskiego ryzyka, takimi jak drożny otwór owalny. Właściwe postępowanie diagnostyczne powinno przebiegać w sposób usystematyzowany, prowadząc do wstępnego wykluczenia chorób związanych z wysokim ryzykiem nawrotu udaru, takich jak rozwarstwienie tętnicy. Podobnie systematyczna diagnostyka kardiologiczna pozwala na wczesną identyfi kację istotnych patologii, przy czym diagnostyka wad przegrody międzyprzedsionkowej powinna być zarezerwowana dla pacjentów bez innej uchwytnej przyczyny udaru. Powszechnie dostępne jest badanie echokardiografi czne z kontrastem pęcherzykowym. Przy lepszej jakości obrazu może być ono wykonane zarówno przez klatkę piersiową, jak i przezprzełykowo, a także za pomocą dopplera przezczaszkowego. Jak wskazują badania obserwacyjne, ten sposób diagnostyki pozwala w najlepszy sposób ocenić ryzyko nawrotu udaru. Profi laktyka wtórna powinna być dostosowana do stopnia ryzyka nawrotu udaru, przy czym leki przeciwkrzepliwe i urządzenia okluzyjne powinny być zarezerwowane dla pacjentów w grupie największego ryzyka nawrotu udaru.

 

Słowa kluczowe: udar, kryptogenny, serce, PFO

 

Komentarz: Prof. nadzw. dr hab. med. Tomasz Gabryelewicz

 

Aktualne postępowanie i kierunki na przyszłość w profi laktyce i leczeniu doraźnym napadów migreny
Current practice and future directions in the prevention and acute management of migraine
The Lancet Neurology 2010; 9: 285-298

 

Streszc zenie
Migrena jest rozpowrzechnionym i upośledzającym funkcjonowanie zaburzeniem funkcji mózgu z silną komponentą dziedziczną. Ponieważ pacjenci z migreną mają ciężkie i upośledzające funkcjonowanie napady, obejmujące zwykle ból głowy i inne zaburzenia czuciowe (np. nadwrażliwość na światło i dźwięki), często konieczne jest leczenie. Pacjenci mogą być leczeni przez zastosowanie terapii ostrego napadu (np. prostych leków przeciwbólowych lub niesteroidowych leków przeciwzapalnych) lub specyfi cznych leków o właściwościach wazokonstrykcyjnych (tj. tryptanów lub pochodnych ergotaminy). W przyszłości leczenie niepowodujące obkurczania naczyń krwionośnych obejmie antagonistów receptora peptydu związanego z genem kalcytoniny. Leczenie zapobiegawcze z dostępnym szerokim zakresem opcji farmakologicznych i niefarmakologicznych jest prawdopodobnie wskazane u około jednej trzeciej pacjentów z migreną. Ważnym problemem w leczeniu migreny jest nadużywanie leków, które należy rozpoznać i leczyć. U większości chorych migrenę można złagodzić przez dokładne zaplanowanie szczegółów leczenia, a u tych osób, u których to nie pomaga, obiecujące jest obecnie aktywnie badane podejście neuromodulujące, takie jak stymulacja nerwu potylicznego.

 

„Czarne dziury” w stwardnieniu rozsianym: defi nicja, ewolucja i korelacje kliniczne
Black holes in multiple sclerosis: defi nition, evolution, and clinical correlations
Acta Neurologica Scandinavica 2010: 122: 1-8

 

Streszczenie
Magnetyczny rezonans jądrowy (magnetic resonance imaging – MRI) jest czułym badaniem pomocniczym w diagnostyce i ocenie postępu stwardnienia rozsianego (sclerosis multiplex – SM), stosowanym również często do oceny skuteczności terapii. Tworzenie się nowych ognisk hiperintensywnych w obrazach T2-zależnych badania MRI jest powszechnie stosowane do oceny aktywności choroby, ale nie jest to wskaźnik specyfi czny, ponieważ do powstawania ognisk widocznych w obrazach T2-zależnych współprzyczyniają się zarówno obrzęk, proces zapalny, glioza, jak również uszkodzenie aksonalne. Ponieważ rola neurodegeneracji w patofi zjologii SM staje się coraz bardziej istotna, tworzenie i ewolucja przewlekłych i trwałych zmian widocznych w sekwencjach T1-zależnych („black holes” – „czarne dziury”) jest obecnie traktowane jako marker uszkodzenia aksonalnego i uszkodzenia neuronów służący do oceny aktywności choroby. Pomimo dostępności różnych metod do ich wykrywania, z uwzględnieniem zaawansowanych technik obrazowania, takich jak obrazowanie za pomocą transferu magnetyzacji i spektroskopii rezonansu magnetycznego, korelacje przetrwałych „czarnych dziur” z obrazem klinicznym u pacjentów z SM pozostają nadal niejasne. Co więcej, chociaż powszechnie uważa się, że uszkodzenie aksonalne i destrukcja tkanki nerwowej przyczyniają się do nieodwracalnej niesprawności chorych na SM, to istnieją ograniczone dane odnośnie do wpływu leczenia na długoterminową zmianę objętości ognisk hipointensywnych w obrazach T1-zależnych. Ocena „czarnych dziur” w badaniach klinicznych może rzucić nowe światło na leżącą u podłoża patofi zjologię SM i może być dodatkową metodą oceniającą skuteczność terapii.

 

Słowa kluczowe: „czarne dziury”, ogniska hipointensywne, magnetyczny rezonans jądrowy, stwardnienie rozsiane

 

Komentarz: Dr n. med. Małgorzata Siger