Przemysław Nowacki

W doniesieniu przedstawiono dane na temat patogenezy stwardnienia zanikowego bocznego (SLA). Zwrócono uwagę na wielogenowe podłoże genetyczne choroby. Szerzej odniesiono się do roli mutacji w genie SOD-1 oraz zaprezentowano rolę innych ważnych patologii genetycznych, przede wszystkim związanych z genami TARDBP (TAR DNA binding protein 43), FUS (fused-in-sarcoma) i C9orf72. Zarysowano udział uszkodzenia RNA i neurofilamentów w patogenezie SLA, podkreślono znaczenie mechanizmów ekscytotoksyczności i komponentu immunologiczno-zapalnego. Odniesiono się do znaczenia czynników neurotroficznych w protekcji motoneuronów. Pokrótce przeanalizowano związek pomiędzy patologią genów a zmianami morfologicznymi w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). W podsumowaniu stwierdzono, że u podłoża SLA leży wielomiejscowe zaburzenie komórkowej homeostazy białkowej, a choroba jest formą proteinopatii związanej przede wszystkim z nieprawidłową funkcją białka TDP-43.

Słowa kluczowe: stwardnienie zanikowe boczne, patogeneza, SOD-1, TARDBP, TDP-43, FUS, C9orf72

Pathogenetic considerations on Amyotrophic Lateral Sclerosis (ALS) are presented in this report. Multigenetic background of the disease was highlighted with special reference to SOD-1 (superoxide dismutase-1 gene) mutation. Other genes pathologies including TARDBP (TAR DNA binding protein 43), FUS (fused-in-sarcoma) and C9orf72, as well as RNA metabolism, neurofilaments and cytoskeletal abnormalities were also mentioned. We should remember that neurotoxicity, excitotoxicity and immune mechanisms are also engaged in complex pathology of motor neuron disorders. A meaning of neurotrophic factors expression or availability in motor neurons survival is highlighted by some investigators. In the last part of the report relationship between gene changes and neuropathology of familial cases of ALS was presented. In recapitulation it was stated that multifocal disturbances in cellular protein homeostasis play an essential rule in ALS as a form of proteinopathy associated among other with abnormal function of TDP-43.

Keywords: amyotrophic lateral sclerosis, pathogenesis, SOD-1, TARDBP, TDP-43, FUS, C9orf72

Dagmara Mirowska-Guzel

Kladrybina została zarejestrowana w 2017 r. w krajach Unii Europejskiej do terapii stwardnienia rozsianego (MS), dołączając do grupy leków stosowanych doustnie w tym wskazaniu. Pierwotny mechanizm jej działania opiera się na indukowaniu apoptozy, co ma bezpośredni i pośredni wpływ na syntezę DNA i czynność mitochondriów. Choć dokładny mechanizm działania kladrybiny w MS nie został jednoznacznie wyjaśniony, to uważa się, że polega on prawdopodobnie na zaburzaniu procesów immunologicznych mediowanych przez limfocyty T i B – główne komórki zaangażowane w patogenezę choroby. Kladrybina oraz jej metabolity dobrze dystrybuują do limfocytów, w których zostają zatrzymane i metabolizowane. Lek penetruje także do ośrodkowego układu nerwowego (OUN), przechodząc w pewnym stopniu przez barierę krew–mózg.

Kladrybina jest stosowana doustnie w dwóch cyklach, maksymalnie 8-10 dni terapii w każdym roku, prowadzonych przez 2 kolejne lata. Po zakończeniu 2 cykli leczenia nie jest wymagane dalsze leczenie kladrybiną w roku 3. i 4. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, niezależnie od spożycia posiłku, nie jest metabolizowana w wątrobie, nie wchodzi zatem w interakcje z lekami metabolizowanymi w ten sposób lub wpływającymi na izoenzymy cytochromu P450. Chociaż znaczenie czynności wątroby w eliminacji kladrybiny jest uznawane jako nieistotne, ze względu na brak danych nie zaleca się stosowania preparatu kladrybiny podawanej doustnie u pacjentów z umiarkowanymi lub ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby (> 6 według skali Childa-Pugha).

Skuteczność i bezpieczeństwo kladrybiny w MS zostały określone na podstawie badań z zastosowaniem leku w postaci podawanej doustnie. Nie można ich wyników odnosić do innej postaci leku, przeliczając jedynie jego dawkę w odniesieniu do masy ciała pacjenta. Takie postępowanie wymaga przeprowadzenia odrębnych badań i procedury rejestracyjnej dotyczącej nowej postaci leku.

Słowa kluczowe: kladrybina, stwardnienie rozsiane, mechanizm działania, farmakokinetyka

Cladribine was registered in 2017 in the countries of the European Union for treatment of multiple sclerosis (MS) and joined the group of drugs given orally in this indication. Original mechanism of its action is based on inducing apoptosis which has direct and indirect effects on the synthesis of DNA and mitochondrial function. Although the exact mechanism of action of cladribine in the MS is not clearly explained it is suspected that the drug mainly affects immune processes mediated by T-cells and B-cell involved in the pathogenesis of the disease. Cladribine and its metabolites distribute to the lymphocytes, where they are retained and metabolized. Drug penetrates to the central nervous system (CNS) in some degree.

Cladribine is used orally in two cycles, maximum 8-10 days of treatment in each year, during 2 consecutive years. Following completion of the 2 treatment courses, no further cladribine treatment is required in years 3. and 4. Well absorbed from the digestive tract, regardless of the consumption of a meal, is not metabolized in the liver, do not enter therefore in the interactions with drugs metabolized in the liver or with inducers or inhibitors of CYP450 izoenzymes. Although the importance of hepatic function for the elimination of cladribine is considered negligible, in the absence of data, use of orally given cladribine is not recommended in patients with moderate or severe hepatic impairment (Child-Pugh score > 6).

The efficacy and safety of cladribine in MS have been determined on the basis of the clinical trials performed with the drug given orally. Their results do not apply directly to other forms of the drug and the dosage con not by simply calculated in relation to body weight. Such management would require separate, additional clinical trials followed by registration procedure.

Keywords: cladribine, multiple sclerosis, mechanism of action, pharmacokinetics

Krzysztof Nieporęcki, Magdalena Kuźma-Kozakiewicz

Kurcze mięśni są częstą przyczyną konsultacji lekarskich. Dotykają osób w każdym wieku – średnio 1 na 3 osoby/rok. Najczęściej występują podczas snu, po wysiłku fizycznym lub w przebiegu ciąży. Mogą być też związane z chorobami obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego (OUN): neuropatią, radikulopatią, chorobami pierwotnie mięśniowymi, chorobami neuronu ruchowego czy stwardnieniem rozsianym (MS). Artykuł omawia patofizjologię i diagnostykę kurczów mięśniowych, a także leczenie na podstawie wyników randomizowanych badań klinicznych.

Słowa kluczowe: kurcze mięśniowe, klasyfikacja, diagnostyka, farmakoterapia

Muscle cramps are a frequent cause of clinical consultations. They affect people at all ages, 1 in every 3 persons/year at average. They most frequently occur during sleep, after physical effort or in pregnancy. They may also accompany diseases of the peripheral or central nervous system, including neuropathy, radiculopathy, primary muscle diseases, motor neuron disease and multiple sclerosis. The article describes pathophysiology and diagnostics of the muscle cramps, as well as treatment based on the results of randomized clinical trials.

Keywords: muscle cramps, classification, diagnosis, pharmacotherapy

Małgorzata Zielińska, Magdalena Hellmann, Marek Hałas, Dariusz Gąsecki

Udar mózgu jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów i najczęstszą przyczyną trwałej niepełnosprawności ludzi dorosłych. Spośród wielu czynników najważniejszym, tak zwanym pozamózgowym czynnikiem zwiększającym ryzyko wczesnego zgonu w następstwie udaru mózgu, jest wystąpienie infekcji wewnątrzszpitalnej, najczęściej układu oddechowego. Wykazano, iż wystąpienie w ostrej fazie udaru mózgu zachłystowego zapalenia płuc i zgonu jest silnie związane z zaburzeniami połykania o charakterze dysfagii o nagłym początku. Wczesna prewencja zaburzeń połykania na podstawie wyniku przeprowadzonego przesiewowego testu dysfagii pozwala znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia aspiracji, a w konsekwencji zachłystowego zapalenia płuc u pacjentów we wczesnej fazie udaru mózgu. Niniejsza praca stanowi przegląd przesiewowych testów zaburzeń połykania, a także zwraca uwagę na znaczenie współpracy neurologa, zespołu pielęgniarskiego oraz neurologopedy w procesie wykrywania dysfagii u pacjentów we wczesnej fazie udaru mózgu.

Słowa kluczowe: udar mózgu, dysfagia, ocena zaburzeń połykania

Stroke is the third most common cause of death and the most common cause of permanent disability in adults. Among many factors the most important, so-called beyond the cerebral factors increasing the risk of early death following a stroke, is the occurrence of in-hospital infections, most commonly the respiratory system. It has been shown, that the occurrence of aspiration pneumonia and death in the acute phase of stroke is strongly associated with swallowing disorders with sudden onset. Early prevention of swallowing disorders based on the result of the screening test of dysphagia allows to significantly reduce the risk of aspiration and, consequently, aspiration pneumonia in patients at an early stage of stroke. This work is an overview of the dysphagia screenings, and also points out the importance of cooperation between a neurologist, a nursing team and speech and language pathologist in the detection of dysphagia in early stroke patients.

Keywords: brain stroke, dysphagia, dysphagia screenings

Peter Hedera

Ther Adv Neurol Disord. 2017; 10(2): 137-148

Obecnie dostępne terapie drżenia samoistnego (ET) zapewniają dostateczną kontrolę tylko u niespełna połowy pacjentów, a wiele potrzeb tych chorych pozostaje niezaspokojonych. Powodem tego jest po części empiryczny charakter obecnie dostępnych opcji leczenia oraz wciąż wiele niejasności dotyczących patogenezy ET. Rozwijająca się koncepcja ET jako możliwej choroby neurodegeneracyjnej, lepsze zrozumienie towarzyszących przemian biochemicznych, w tym przemian w układzie kwasu gamma-aminomasłowego (GABA)-ergicznym i połączeniach szczelinowych, a także poznanie roli genu bogatego w powtórzenia leucynowe i zawierającego domenę immunoglobulino-podobną 1 (LINGO-1) w patogenezie ET są nowymi perspektywami na stworzenie bardziej celowanych terapii. Omawiane są tutaj najbardziej obiecujące nowe podejścia w leczeniu ET, w tym modulacja allosteryczna receptorów GABA oraz modyfikacja szlaku LINGO-1. Oporne na terapie farmakologiczne drżenie może być leczone metodą głębokiej stymulacji mózgu (DBS) o wysokiej częstotliwości w obszarze jądra brzusznego pośredniego, aczkolwiek także metody chirurgiczne nie są wolne od zastrzeżeń, takich jak: występowanie działań niepożądanych w przebiegu stymulacji oraz utrata odpowiedzi terapeutycznej. Omówione zostały również kwestie wyboru dodatkowych lokalizacji umieszczenia elektrod zarówno w obrębie wzgórza, jak i poza nim, a także rozwój układu DBS ze sprzężeniem zwrotnym, umożliwiającym automatyczne dostosowanie parametrów stymulujących w odpowiedzi na zmiany elektrofizjologicznej aktywności mózgu. Metody mające na celu tłumienie drżenia z użyciem egzoszkieletu oraz zewnętrznych urządzeń przenośnych także zostały poddane krótkiej dyskusji.