Neurotoksyczność glutaminianu
Glutamate neurotoxicity
Jerzy Vetulani
Zastosowanie memantyny w zespołach otępiennych
The use of memantine in different types of dementia
Ewa Papuć
Patofizjologia i konsekwencje kliniczne dysfagii neurogennej – część I
Pathophysiology and clinical consequences of neurogenic dysphagia – part I
Anna Czernuszenko, Marika Litwin, Jacek Zaborski
Kanały potasowe: przegląd wzrastających możliwości terapeutycznych w chorobach neurologicznych
Potassium channels: a review of broadening therapeutic possibilities for neurological diseases
J Neurol (2013) 260: 2201–2211
Komentarz: Dr hab. n. med. Rafał Rola
Prognozowanie zdolności do prowadzenia pojazdów u pacjentów po urazach mózgu i udarze
Prediction of on-road driving ability after traumatic brain injury and stroke
European Journal of Neurology 2013, 20: 1227–1233
Otwarte badanie wieloośrodkowe oceniające bezpieczeństwo i skuteczność stosowania jednorazowego autowstrzykiwacza z napełnioną ampułkostrzykawką do podawania produktu
Avonex u chorych na stwardnienie rozsiane
An open-label, multicenter study to evaluate the safe and effective use of the single-use autoinjector with an Avonex prefilled syringe in multiple sclerosis subjects
BMC Neurology 2011, 11: 126
Komentarz: Dr hab. n. med. Andrzej Potemkowski, prof. nadzw. US
Omówienie interesujących doniesień kazuistycznych i klinicznych
Dr Piotr Sokołowski
Omówienie prawa wspólnotowego i krajowego dotyczącego zranień ostrymi narzędziami stosowanymi podczas udzielania świadczeń zdrowotnych
Rafał Patryn
Neurotoksyczność glutaminianu
Glutamate neurotoxicity
Jerzy Vetulani
Streszczenie
Glutaminian, najważniejszy pobudzający neurotransmiter, jest równocześnie neurotoksyną, gdyż przy nadmiernym uwalnianiu z zakończeń nerwowych (występującym na przykład w udarze i urazie mózgu) powoduje masowe pobudzenie receptorów NMDA przepuszczalnych dla jonów wapnia. Nadmiar wapnia wewnątrzkomórkowego inicjuje procesy apoptozy i nekrozy. Ekscytotoksyczność glutaminianu może być kontrolowana przez podawanie antagonistów receptora NMDA. Cztery obecnie stosowane inhibitory NMDA – felbamat, ryluzol, memantyna i amantadyna – mają nieco odmienne profile działania i zastosowania terapeutyczne. Amantadyna jest szczególnie korzystna w leczeniu choroby Parkinsona, zwłaszcza że przeciwdziała występowaniu niepożądanych efektów terapii lewodopą w postaci dyskinez, a także w leczeniu i rehabilitacji po udarach i urazach mózgu.
Abstract
Glutamate, the most important excitatory transmitter, is also a neurotoxin, as its excessive release from nerve endings (occurring, e.g., during stroke or brain injury) causes a massive activation of NMDA receptors, highly permeable for calcium ions. The excess of intracellular calcium promotes apoptotic and necrotic neuronal death. Glutamate-induced excitotoxicity may be controlled by administration of NMDA receptor antagonists. Four such antagonist presently used: felbamate, riluzole, memantine and amantadine, have slightly different action profiles and indications. Amantadine is useful in treatment of Parkinson’s disease, particularly as antagonizes some adverse effects of chronic L-DOPA treatment, and in treatment and rehabilitation after stroke and traumatic brain injury.
Słowa kluczowe: glutaminian, receptor NMDA, amantadyna, udar mózgu, choroba
Zastosowanie memantyny w zespołach otępiennych
The use of memantine in different types of dementia
Ewa Papuć
Streszczenie
Memantyna jest niekompetycyjnym antagonistą receptora NMDA (N-methyl-D-aspartate – N-metylo-D-asparaginowego), aktualnie zalecanym do stosowania w umiarkowanym i ciężkim stadium choroby Alzheimera. Jej bezpieczeństwo i skuteczność zostały potwierdzone w kilku dużych kontrolowanych badaniach klinicznych. Zgodnie z aktualnymi zaleceniami powinna być stosowana w dawce 20 mg dziennie, w dwóch dawkach podzielonych po 10 mg, z 3-tygodniowym stopniowym zwiększaniem dawki co 5 mg na tydzień. Jednak z uwagi na stosunkowo łatwy sposób podania (pora dnia czy też posiłki nie mają tu znaczenia), jak również długi osoczowy okres półtrwania istnieją przesłanki do podawania jej raz dziennie w dawce 20 mg. Należy pamiętać, że deficyt transmisji glutaminergicznej jest charakterystyczny
nie tylko dla choroby Alzheimera, ale może także występować w innych typach otępienia. Zaburzenia w układzie glutaminergicznym na poziomie zarówno pre-, jak i postsynaptycznym dotyczą choroby Alzheimera, jak również otępienia czołowo-skroniowego oraz naczyniopochodnego. Zaburzenia przekaźnictwa glutaminergicznego na poziomie postsynaptycznym są najprawdopodobniej obecne też w otępieniu w przebiegu choroby Parkinsona oraz otępieniu z ciałami Lewy’ego. Memantyna korzystnie wpływa na deficyty pamięci spowodowane zaburzeniem transmisji glutaminergicznej, a także najprawdopodobniej ma działanie neuroprotekcyjne.
Abstract
Memantine is a non-competitive NMDA (N-methyl-D-aspartate) antagonist, presently indicated for the treatment of moderate and severe Alzheimer disease. Its safety and efficacy was confirmed in a few controlled clinical trials. The current recommendation is that memantine should be administered at a dose of 20 mg, taken as 10 mg twice daily, with a 3-week, 3-step up-titration phase, increasing the dose by 5 mg per week. Because of relatively simple administration (without regard to time of day or to food), but due to its plasma half-life, it has also been suggested that a 20 mg once -daily dosing strategy would be possible. It is also worth noting that glutaminergic impairment is characteristic not only for Alzheimer disease but may be also present in other types of dementia. In Alzheimer disease, fronto temporal and vascular dementia, glutaminergic impairment is present in both the pre- and post synaptic region. Glutamate post synaptic impairment appears to be present in Lewy body disease and Parkinson’s disease dementia. Memantine may improve memory defi cits induced by Glu impairment, and appears to possess neuroprotective properties.
Słowa kluczowe: memantyna, choroba Alzheimera, otępienie, otępienie czołowo-skroniowe, otępienie naczyniopochodne, otępienie z ciałami Lewy’ego
Key words: memantine, Alzheimer disease, dementia, fronto temporal dementia, vascular dementia, Lewy body dementia
Patofizjologia i konsekwencje kliniczne dysfagii neurogennej – część I
Pathophysiology and clinical consequences of neurogenic dysphagia – part I
Anna Czernuszenko, Marika Litwin, Jacek Zaborski
Streszczenie
Zaburzenia połykania są częstym i potencjalnie bardzo groźnym objawem pojawiającym się w przebiegu wielu chorób neurologicznych. W jednych chorobach zaburzenia połykania rozwijają się nagle i maję tendencję do ustępowania, w innych przeciwnie – narastają, często podstępnie, w miarę upływu czasu i postępu choroby. Niezależnie od patofizjologii dysfagii oraz dokładnych mechanizmów leżących u jej podłoża dysfagię zawsze należy traktować bardzo poważnie. W jej następstwie może bowiem dochodzić do groźnych klinicznych konsekwencji w postaci niedożywienia, odwodnienia, zachłystowych zapaleń płuc i śmierci. Powikłań tych można potencjalnie uniknąć pod warunkiem podjęcia w odpowiednim czasie właściwych działań zaradczych. Dlatego potrzebna jest świadomość problemu oraz aktywne poszukiwanie dysfagii u chorych do niej predysponowanych. W pierwszej części artykułu skupimy się na patofizjologii i epidemiologii dysfagii oraz jej klinicznych konsekwencjach. W drugiej części omówimy postępowanie diagnostyczne i możliwości terapeutyczne.
Abstract
Swallowing disorders are common in course of many neurological conditions and are potentially very dangerous. In some conditions disphagia appears suddenly and have a tendency to resolve. In other – dysphagia progresses insidiously with the time and progress of the underlying disease. Despite of pathophysiology and mecha nisms responsible, dysphagia should always to be treated seriously because it can cause severe clinical consequences as malnutrition, dehydration, aspiration pneumonia and death. These complications can be potentially avoided if proper treatments are introduced in the proper time. Thus it is very important that doctors are aware of the problem and actively look for dysphagia symptoms in patients prone to develop them. In the fi rst part we focus on pathophysiology and epidemiology of neurogenic dysphagia and its clinical consequences. In the second part we present diagnostic procedures and therapeutic possibilities.
Słowa kluczowe: zaburzenia połykania, powikłania, zaburzenia neurologiczne
Key words: deglutition disorders, complications, neurologic disorders
Kanały potasowe: przegląd wzrastających możliwości terapeutycznych w chorobach neurologicznych
Tłumaczenie artykułu:
Potassium channels: a review of broadening therapeutic possibilities for neurological diseases
Streszczenie
Kanały potasowe (K+) u ssaków kodowane są przez około 80 genów. Wykazują one ekspresję w wielu tkankach i pełnią różnorodne role fizjologiczne. Ludzkie kanały K+ dzieli się głównie na kanały potasowe aktywowane wapniem (Ca2+) (KCa), dokomórkowe prostownicze (inward rectifying) (KIR), dwuporowe (dwuotworowe) (K2P) i sterowane napięciem (voltage-gated) (KV). Kanały KV tworzą największą rodzinę z około 40 genami. Dzięki ich związkowi z wieloma chorobami oraz ich specyficznym wzorcom ekspresji i ról fizjologicznych kanały K+ stanowią atrakcyjny cel dla opracowania nowych metod terapii. W przeglądzie tym przedstawia się w skrócie role fizjologiczne i patofizjologiczne różnych kanałów potasowych z uwzględnieniem ich potencjału terapeutycznego w schorzeniach przebiegających z zaburzoną pobudliwością neuronalną, takich jak padaczka, migrena, ból neuropatyczny czy udar mózgu.
Słowa kluczowe: zaburzenie kanału jonowego (kanałopatia), padaczka, ból, leki przeciwpadaczkowe, kanał potasowy
Prognozowanie zdolności do prowadzenia pojazdów u pacjentów po urazach mózgu i udarze
Tłumaczenie artykułu:
Prediction of on-road driving ability after traumatic brain injury and stroke
Streszczenie
Założenia i cel. Celem badania było określenie wartości prognostycznej wystandaryzowanych testów neuropsychologicznych, powszechnie stosowanych w warunkach klinicznych, pod kątem zdolności do prowadzenia pojazdów u pacjentów z udarem mózgu lub urazowym uszkodzeniem mózgu (traumatic brain injury – TBI) oraz określenie w wynikach badań neuropsychologicznych wartości odcięcia, poniżej których nie powinno się zalecać prowadzenia pojazdów.
- Dane pochodzące od 78 pacjentów, którzy przeszli pełną ocenę zdolności do kierowania po udarze mózgu lub TBI, zostały retrospektywnie włączone do analizy. Pacjenci przeszli badania lekarskie, badania za pomocą testów neuropsychologicznych oraz ocenę prowadzenia pojazdu na drodze. Jako czynniki prognostyczne w krokowej analizie regresji logistycznej zastosowano dane medyczne, zmienne demograficzne oraz wyniki badań neuropsychologicznych, a jako zmienną zależną użyto wynik pozytywny lub negatywny testu drogowego. Do wybrania wartości odcięcia w testach, które były istotnymi czynnikami prognostycznymi dla zdolności prowadzenia pojazdów na drodze, zastosowano analizę krzywej ROC (receiver operating characteristic curve – charakterstyki operacyjnej odbiornika).
- Zadanie egzaminacyjne prowadzenia pojazdu w ruchu drogowym pomyślnie wykonało 43 pacjentów, a egzaminu tego nie zdało 35 pacjentów. W analizie regresji logistycznej stwierdzono, że trzy testy neuropsychologiczne (Czas prostej reakcji CalCap – CalCap simple reaction time, Test łączenia punktów, część A – Trail Making Test A, Test wstawiania kołków – Grooved Pegboard Test) mają istotne znaczenie jako czynniki prognostyczne dla zdolności do kierowania pojazdem na drodze, wyjaśniając 46% wariancji z ogólną dokładnością klasyfi kacji wyoszącą 82,1%. W analizie krzywej ROC wykazano następujące wartości odcięcia: CalCap – 395 ms, Test łączenia punktów, część A – 46 s, Grooved Pegboard – 97,5 s.
- Wyniki wskazują na to, że zdolność do prowadzenia pojazdów po uszkodzeniu mózgu i chorobie naczyniowej mózgu bez ciężkich deficytów neurologicznych można zmierzyć za pomocą kilku odrębnych testów neuropsychologicznych wraz z badaniem lekarskim i oceną zachowania na drodze. Wartości odcięcia są przydatnym uzupełnieniem dla punktacji opartych na normatywnych/wyskalowanych danych.
Otwarte badanie wieloośrodkowe oceniające bezpieczeństwo i skuteczność stosowania jednorazowego autowstrzykiwacza z napełnioną ampułkostrzykawką do podawania produktu AvonexÒ u chorych na stwardnienie rozsiane
Tłumaczenie artykułu:
An open-label, multicenter study to evaluate the safe and eff ective use of the single-use autoinjector with an Avonexâ prefilled syringe in multiple sclerosis subjects
Streszczenie
Wstęp. Umiejętność samodzielnego wykonywania iniekcji leku przez pacjentów ze stwardnieniem rozsianym (sclerosis multiplex – SM) wiąże się z mniejszym ryzykiem pominięcia dawek i przerywania leczenia, a ponadto korzystnie wpływa na poczucie niezależności tych chorych. Głównymi przeszkodami w samodzielnym stosowaniu leku w iniekcji są strach przed zastrzykiem, fobiczny lęk przed igłą i niepełnosprawność związana z chorobą. Zastosowanie automatycznego wstrzykiwacza (autoinjector) może poprawić zdolność samodzielnego wykonywania iniekcji przez pacjentów. Badanie oceniało bezpieczeństwo i skuteczność stosowania produktu Avonex Pen™ (autowstrzykiwacz z ampułką jednorazowego użytku) do podawania domięśniowego (intramuscular – i.m.) interferonu beta-1a (i.m. IFNβ-1a, Avonex) u pacjentów z SM.
- Było to badanie fazy IIIb prowadzone w wielu ośrodkach w jednym kraju u pacjentów z SM stosujących aktualnie i.m. IFNβ-1a w ampułkostrzykawkach. Pacjenci otrzymywali raz w tygodniu 30 μg i.m. IFNβ-1a przez 4 tygodnie. W 1. dobie iniekcje i.m. IFNβ-1a pacjenci wykonywali samodzielnie w klinice, używając ampułkostrzykawki. W 8. dobie, po przeszkoleniu dotyczącym korzystania z autowstrzykiwacza, chorzy podawali sobie i.m. IFNβ-1a za pomocą tego urządzenia. W 15. dobie pacjenci wykonywali wstrzyknięcie i.m. IFNβ-1a z użyciem autowstrzykiwacza w domu. Ostatnie wstrzyknięcie wykonywane było w klinice w 22. dobie – pacjenci wprowadzali sobie samodzielnie lek i.m. IFNβ-1a, używając autowstrzykiwacza, a personel kliniki przeprowadzał obserwacje i wypełniał szczegółowy kwestionariusz dokumentujący zdolność pacjentów do samodzielnego wykonywania iniekcji za pomocą ocenianego urządzenia. Stężenia neopteryny w surowicy przed i po wstrzyknięciu leku były oznaczane w 1. i 8. dobie. Zdarzenia niepożądane były monitorowane przez cały okres badania.
- Badanie zakończyło 71 (96%) pacjentów. Całkowity odsetek powodzeń w bezpiecznym i skutecznym użytkowaniu autowstrzykiwacza wynosił 89%. Nie stwierdzono przypadków wadliwego działania urządzenia. Jedno wstrzyknięcie nie powiodło się z uwagi na błąd pacjenta; nie spowodowało to żadnej szkody dla chorego. Autowstrzykiwacz był wysoko oceniany przez pacjentów (8,7-9,3 punktu) w skali łatwości obsługi (0 = bardzo trudny, 10 = bardzo łatwy). Dziewięćdziesiąt cztery procent pacjentów preferowało autowstrzykiwacz zamiast ampułkostrzykawki. Indukcja stężeń neopteryny, pełniącej rolę biomarkera dla działania interferonu, była zbliżona do tej, którą obserwowano przy użyciu ampułkostrzykawki. Profil bezpieczeństwa autowstrzykiwacza i ampułkostrzykawki był podobny.
- Autowstrzykiwacz służący do podawania i.m. IFNβ-1a jest urządzeniem bezpiecznym, skutecznym i może być alternatywną metodą samodzielnego wykonywania wstrzyknięć przez pacjentów leczonych tym lekiem.
